Wpływ barw światła na człowieka

Fizjologowie twierdzą, że jakość naszego samopoczucia rośnie wprost proporcjonalnie do ilości światła w naszym życiu. Jest to szczególnie widoczne od wiosny do jesieni; w tym okresie dni są długie, temperatury wyższe, a to ma bezpośredni dodatni wpływ na naszą gospodarkę hormonalną. W dnie ciepłe, a zwłaszcza słoneczne, czujemy się znacznie lepiej. Ważne jest przy tym, jak długo przebywamy na słońcu, a także jak oświetlamy pomieszczenia, w których mieszkamy.

Światło naturalne i sztuczne

Organizm człowieka, szczególnie mózg, potrzebuje światła słonecznego. Stymuluje ono produkcję serotoniny, zwanej hormonem szczęścia, oraz melatoniny, która reguluje cykl dobowy, w tym okresy czuwania i snu. Im więcej wytwarzamy melatoniny, tym lepszy mamy sen i tym bardziej budzimy się wypoczęci.

W naszych warunkach klimatycznych niestety, nie możemy liczyć na nieograniczony dostęp do światła słonecznego. Wiosną i latem pogoda bywa dość kapryśna, natomiast jesienią i zimą dni są krótkie i zazwyczaj pochmurne, toteż zmuszeni jesteśmy korzystać z oświetlenia sztucznego, również w ciągu dnia. Dobrze dobrane światło sprawia, że pomieszczenie wydaje się większe, ale zarazem przytulne, a takie jego postrzeganie działa podobnie do światła słonecznego – powoduje wydzielanie endorfin, dzięki czemu czujemy się dobrze.

Prawidłowy dobór światła to nie tylko jego jasność. Ważne jest rozmieszczenie źródeł oświetlenia, rodzaj lamp, a także barwa światła. Ta ostatnia jest istotna przy doborze światła w aspekcie przeznaczenia danego pomieszczenia. Światło ciepłe jest najlepsze do pomieszczeń, w których odpoczywamy – salonu lub sypialni, natomiast światło chłodne powinno się znajdować w miejscu pracy lub nauki, gdzie potrzebna jest koncentracja. Bywa, że w jednym pokoju trzeba umieścić lampy ze światłem o obu barwach. Takim przykładem jest pokój dziecka w wieku szkolnym. Na biurku postawimy lampę ze światłem chłodnym, a na szafce nocnej przy łóżku – lampkę nocną ze światłem ciepłym.

W zasadzie więcej niż jedno źródło światła powinno znajdować się w każdym pokoju. W salonie górne oświetlenie przyda się, kiedy podejmujemy gości, a na co dzień możemy korzystać z lamp bocznych. W sypialni górne światło jest raczej mało przydatne, chyba że sypialnia pełni jednocześnie funkcję garderoby. Natomiast oprócz lampek na szafkach nocnych dobrze się sprawdzają kinkiety, zwłaszcza w sąsiedztwie toaletki, oraz światło przypodłogowe. Poza górną lampą, w łazience dobrze wygląda i funkcjonuje kinkiet obok lustra, zaś w kuchni – dodatkowe oświetlenie nad blatem roboczym.

Barwa światła i jej znaczenie

Podział barwy na ciepłą i chłodną precyzyjnie określa temperatura, wyrażona w kelwinach (K). Barwa chłodna ma wartość powyżej 5000 K, ciepła poniżej 3000 K. Przyjmuje się, że pomiędzy 3000 a 5000 K światło jest neutralne, czyli najbardziej zbliżone do dziennego. Poza barwą istotny jest też wskaźnik jej oddawania (Ra). Powinien być jak najbardziej zbliżony do wartości 100, co oznacza, że widzimy kolory takimi, jakie są one w rzeczywistości. W warunkach domowych nie powinno się używać żarówek o wartości Ra niższej niż 80.

Projektując oświetlenie należy pamiętać, aby światło było efektywne biologicznie, czyli jak najbardziej zbliżone do światła dziennego. Jest ono światłem białym o wysokim poziomie zawartości barwy niebieskiej i temperaturze od 5300 K wzwyż, zatem jest ono chłodne. Takie światło jest wysoce efektywne dla wspomagania procesów biologicznych, zachodzących w naszym organizmie w ciągu dnia. Uzyskamy je, stosując świetlówki o odpowiedniej zawartości barwy niebieskiej. Innym dobrym źródłem światła biologicznie efektywnego jest biały LED o temperaturze w przedziale 6000 – 8000 K, z widmem pochylonym w kierunku krótkiej długości fali (niebieskiej). Natomiast w godzinach popołudniowych i wieczornych dostarczamy światła w barwach ciepłych, do 3000 K, i o obniżonym natężeniu.

Według powyższych zasad zaleca się projektować oświetlenie w zakładach pracy, jednak mają one zastosowanie również w domu – wiele osób pracuje zawodowo zdalnie lub chałupniczo.

Światło a teoria barw

Uczeni, badający anatomię i fizjologię ludzkiego oka ustalili, że reaguje ono na światło o różnej barwie. Dawniej nie znano jednak natury światła i sądzono, że oko reaguje na jego kolor. Ewolucję wiedzy na temat postrzegania światła przez oko człowieka można w skrócie przedstawić następująco:

• V wiek p.n.e. – Empedokles, filozof grecki, głosił, że zjawisko widzenia jest efektem akcji i reakcji dwóch promieni, wychodzących z oka, oraz widzianego przedmiotu. Nie wiadomo, dlaczego akurat dwóch

• III wiek p.n.e. – Euklides udowodnił, że światło rozchodzi się w linii prostej i podlega prawom odbicia

• I wiek p.n.e. – rzymski poeta i filozof Lukrecjusz stworzył zaczątki teorii korpuskularnej światła ( według której jest ono strumieniem cząstek)

• XVII wiek – Isaac Newton podtrzymuje tę teorię

• Rok 1665 – Robert Hook, przeciwnik Newtona, ogłosił, że światło ma naturę falową

• Rok 1845 – Michael Faraday wykazał wpływ pola magnetycznego na bieg światła

• Rok 1873 – James Clerk Maxwell opublikował zbiór prac z zakresu teorii koloru i w sposób matematyczny opisał zachowanie się pól elektromagnetycznych

• Rok 1887 – Heinrich Rudolf Hertz skonstruował oscylator, wytwarzający fale elektromagnetyczne i potwierdził doświadczalnie teorię Maxwella.

Istotą teorii Maxwella jest twierdzenie, że każde urządzenie funkcjonuje dzięki właściwościom fal elektromagnetycznych, które wypełniają cały świat. Jedną z cech fali elektromagnetycznej jest jej długość (częstotliwość), natomiast cały zakres częstotliwości to spektrum. W zależności od częstotliwości, fale wywołują różne skutki. Pewna część fal elektromagnetycznych, których długość (częstotliwość) powoduje określone reakcje komórek oka, nosi nazwę światła. Reakcja ta jest własnością fragmentu spektrum, nazywanego widmem.

Światło stanowi najczęściej wiązkę fal o różnych długościach (częstotliwościach). Wpadając do oka, wiązka ta uruchamia w mózgu proces powstawania wrażenia barwy. Fale o różnej długości dają wrażenie różnych barw. Liczba barw nie jest i nie może być ściśle określona, gdyż wrażenie nie jest rezultatem jedynie długości fali, ale również możliwości percepcyjnych oka, które są cechą osobniczą.

Autor: Katarzyna Zgorzelska, w konsultacji z TEB Edukacja